Verhalenverteller

Prikkel de verbeelding met een fantastisch verhaal
over de eerste duisternis op aarde, over het wassen van de maan,
de kracht van donder en bliksem,
het jachtinstinct van tijgers en vossen.
Over de slurf van de olifant, over de vraatzucht van de krokodil.

Werken aan begrip en inzicht van verhaaltjessommen door het basisprobleem, begrijpend lezen, aan te pakken. In drie lesdagen is er volledig gefocust op het verhaal in al zijn facetten. Elke lesdag werd gestart met een spannende vertelling, van waaruit de activiteiten startten. Er was ruim aandacht voor de betekenis van de verhalen, de verhaalelementen als de vijf w’s en de verhaalstructuur zoals de opbouw van het verhaal m.b.v. de verhalenketting. Vandaaruit is de stap gemaakt naar de verhaaltjessommen, waarbij gezocht werd naar het verhaal in de som, de som werd verbeeld in spel, tekening en tekst. Via improvisatie in vertelspel, herkennen van het verhaal in ‘alle activiteiten van de dag’, en het zoeken van verhaallijnen daarin, werd het verhaalinzicht vergroot en de ‘vraag’ in de som meer herkenbaar.
Leerkracht: Ik moet zeggen dat ik de ervaringen van je workshops al veel gebruikt heb. Ook de 5 w’s worden regelmatig gebruikt. Met de werkbladen. Ook de toetsen met verhaaltjessommen gingen veel beter.

Gericht naar een verhaal luisteren en ontdekken dat een verhaal leuk en spannend kan zijn, dat je mee kunt leven en mee kunt beleven, en het verhaal in één keer begrijpt, omdat je het nu eens niet zelf hoeft te lezen, is wellicht toch een aardige stimulans om zelf ook eens een boek te pakken. Het hoeft niet dik en moeilijk te zijn. Er zijn zoveel boeken.

Als leermiddel bij begrijpend lezen en luisteren. Voor de groepen 1-2 is in veel scholen de verteltafel een begrip. Een recent uitgevoerd project in een aantal basisscholen laat zien dat ook in groepen 3, 4 en hoger de verteltafel een aanvulling kan zijn. Een spannende vertelling doet een beroep op begrijpend luisteren, de verbeeldingskracht, de concentratie. Tijdens het ‘bouwen’ van de verteltafel zijn personages, plaats (geografisch, ruimtelijke oriëntatie, logistieke kwesties), tijd (dag-nacht, tijd van het jaar, historische tijd) en sfeer de belangrijke items. In een later stadium zijn dat verhaalopbouw, herkenning (vergelijkbare verhalen), uitbreiding, vertellen, nieuwe verhalen bedenken, uitspelen en opschrijven. Mondelinge communicatie, een goede spreekvaardigheid in overleg en vertellingen worden voortdurend geoefend.

"Hoi Mieke, SUPER SUPER SUPER BEDANKT!!! We hebben er enorm van genoten! Net zaten we met alle collega's bij elkaar en echt iedereen was super enthousiast! Ook de kinderen vonden het fantastisch! In elke groep hebben ze nog nabesproken en vonden het erg mooi. Bedankt voor dit mooie vertelstuk. Mogen wij jouw talenten in onze gedachten houden wanneer wij werken met een thema?"
Wilhelminaschool - Helmond

Een project ‘verhalen vertellen’ en ‘verhalen maken’ voor een hele school bleek heel goed te werken. Alle leerlingen gingen aan de slag met verhalen en alle leerlingen vertelden ook verhalen, iedere groep, iedere leerling, op zijn eigen manier. Er zijn ook genoeg mogelijkheden om met vertellen aan de slag te gaan, zodat een grote variëteit gegarandeerd is. Vertellen kan op duizend- en- één- wijze.
Elke groep luisterde eerst naar een spannend verhaal en vanuit die vertelling werd het eigen verhalenpad belopen. Kleutergroepen waren interactief met luisteren, samen vertellen, geluiden en muziek maken met verschillende instrumenten, zingen en bewegen. Groepen drie schilderden samen een sprookje op grote vertelplaten en voorzagen die van eigen tekst, waarna elke leerling een stukje vertelde. Leerlingen uit groep vier maakten fantasieverhalen, de groepen vijf en zes onderzochten de grens tussen realisme en verbeelding. De groepen zeven bliezen voorwerpen nieuw leven vanuit een enorme creativiteit aan ideeën en de leerlingen van de groepen acht vertelden over objecten van neutrale beschrijvingen via nut en gebruikswaarde tot persoonlijke verhalen toe.

In vijf clusters van steeds drie verschillende groepen presenteerden de leerlingen de verhalen aan elkaar en aan de leerkrachten. Een mooi eerste kennismaking met heel veel verschillende verhalen én manieren van vertellen.

Een verhalenproject waarin twee leerlingen van de basisschool in Hellouw het verhaal mochten vertellen van een 93-jarige vrouw uit het dorp. De leerlingen luisterden naar de oorlogsbelevingen van de joodse, die meerdere kampen heeft overleefd. In een aantal sessies heeft Mieke samen met de kinderen het verhaal vorm gegeven. Ada (groep 3) heeft een aantal specifieke momenten in vertelplaten weergegeven (barak, transporttrein, fabriek) en daarover verteld, Tom (groep 8) heeft het grote kader van de oorlog daaromheen uitgelicht. De geschiedenis is verteld bij de officiële opening van het bevrijdingsfestival op 5 mei 2016 in de gemeente Neerijnen. Het publiek was diep onder de indruk.

Hoe een basisschool van 450 leerlingen kennis maakte met verhalen vertellen.
Er was eens een schooldirecteur wiens pensioen aanstaande was. Een directeur die het verhalen vertellen een warm hart toedroeg. Als wens voor zijn afscheid besloot hij de leerlingen en leerkrachten te trakteren op een workshop verhalen vertellen als start van een uitgebreid vertelproject voor alle leerlingen. De workshops waren welkom, het verteltraject daarna iets minder want tamelijk plotsklaps en onvoorzien toegevoegd aan het toch al zware programma...

In groep 3 van basisschool Merwijck werd de strijd aangegaan met spelling van tweeklanken. Na een start met een verhaal, waarin nadrukkelijk aandacht was voor deze tweeklanken, gingen de leerlingen zelf verhalen maken, waarbij volop ei's, ij's, eu's en oe's werden gebruikt. Ze overlegden, tekenden, schreven en konden tenslotte, trots, hun verhalen vertellen aan de hand van eigen vertelplaten. Een mooie opzet waarvoor wat meer tijd nodig was, dan begroot. Leer voor de volgende keer.

‘Op welke school heb jij gezeten? Op welke school leer je verhalen vertellen?’
De afsluiting van de workshop Verteller in de klas, voor groep 8 deze keer, is nagenoeg altijd het vragenrondje. Voorheen werden vooral vragen gesteld als ‘Hoe oud bent u?’ ‘Wat is uw lievelingseten?’ en ‘Hebt u ook huisdieren?’ Dit lijkt te veranderen. Of kinderen worden gewoon slimmer. Ze willen écht weten hoe het zit.
Die vraag dus, over de school. Een aantal kinderen gingen wat rechter op zitten. ‘Hier moeten we ook veel rekenen, en taal doen en zo. Verhalen vertellen was leuk.’
Ik leerde verhalen vertellen van,

De Bibliotheek op School
is een structurele samenwerking van bibliotheken en scholen met als doel taalontwikkeling, leesbevordering en mediawijsheid. Daarvoor werd een prachtige bibliotheek ingericht ín Basisschool Aan Boord in Dronten. Na de officiële opening door de burgemeester, zaten de leerlingen van de groepen 6, 7 en 8 op het puntje van hun stoel voor De Stukgedanste Schoentjes, één van mijn bewerkingen van de sprookjes van Grimm.
De vertelling duurt ruim een half uur.

In groepen 3 en 4 zijn schilderingen gemaakt op basis van bestaande sprookjes. Scenes werden verdeeld en door afzonderlijke leerlingen uitgebeeld. Door de bekendheid van het sprookje, lukte het de leerlingen, zelf teksten te bedenken én te schrijven, die, samengevoegd met de beelden het hele verhaal weergaven. Ieder presenteerde nog eens zijn stuk van het verhaal.
Voorafgaand werd een verhaal verteld en gepraat over verhalen en sprookjes, werd geoefend met verhaallijn en personages. Na de creatieve verwerking op paper volgden vertelaanwijzingen.
Het resultaat was een eigen verhaal in beeld en tekst, dat bij de één als prentenboek, bij de ander als wandschildering werd bewaard en als basis diende voor een goede vertelling, voor de eigen en andere groepen van school.

Voor het bevrijdingsfestival op 5 mei vertelden leerlingen van groep 8 verhalen uit de tweede wereldoorlog. De verhalen, die in het dorp verzameld waren, werden voorgelezen op school, door senioren uit het dorp. De leerlingen maakten een keuze en gingen in een aantal workshops met de verhalenverteller aan het werk. Een klus, zo bleek, voor de 11-jarigen, verhalen vertellen waren ze niet gewend. Maar met een behoorlijke dosis enthousiasme en doorzettingsvermogen werden het vertellingen waar iedereen zijn petje voor af nam. De leerlingen waren een ervaring rijker. Zelf een verhaal bewerken, repeteren en vertellen aan een publiek van jong en oud, in de buitenlucht onder aan de dijk, is niet makkelijk. Het resultaat mocht er zijn.

Een 6-tal leerlingen van de basisschool in Waardenburg vertelden verhalen op de dijk in en bij Museum de Oersprong. Na een rondleiding in het kleine natuurmuseum in het voormalige dijkmagazijn, zocht ieder een voorwerp uit het museum dat het meest aansprak. Bij dit voorwerp maakten de leerlingen een verhaal, deels gebaseerd op historische feiten, deels fantasie. In een aantal workshops werd gewerkt aan de structuur van de verhalen, de taal, stijl en opbouw en werden de vertellingen gerepeteerd. De georganiseerde fietstocht op Bevrijdingsdag 2016 leidde langs het museum. Veel deelnemers aan de tocht lieten zich verrassen door de verhalen. De kinderen werden volop gecomplimenteerd en waren behoorlijk trot op hun prestatie. Vertellers en toehoorders ontdekten de museumcollectie zo op een heel originele manier.